Marketing wielopoziomowy (MLM) od lat budzi kontrowersje. Dla niektórych to legalna forma biznesu, dla innych granica między MLM a piramidą finansową jest bardzo cienka.
W 2025 roku w Polsce nie istnieje oficjalna czarna lista firm MLM, jednak niektóre firmy działające w tym modelu wzbudzają wątpliwości. Warto pamiętać, że nie wszystkie firmy MLM funkcjonują w sposób nieuczciwy, ale ryzyko natrafienia na nieetyczne praktyki jest wysokie.
Dlatego ważne jest, aby przed podjęciem decyzji dokładnie przeanalizować model biznesowy, opinie uczestników i ewentualne sygnały ostrzegawcze. Jakie firmy znalazły się pod lupą i na co uważać, zanim zdecydujesz się na współpracę?
Jak rozpoznać potencjalnie problematyczną firmę MLM?
Nie każda firma działająca w modelu MLM jest oszustwem. Jednak istnieją pewne cechy, które powinny wzbudzić czujność:
- Obietnice szybkiego i łatwego zarobku – jeśli ktoś gwarantuje wysokie dochody przy minimalnym wysiłku, warto się zastanowić.
- Większy nacisk na rekrutację niż sprzedaż produktów – legalne MLM powinny opierać się na sprzedaży produktów, a nie na wciąganiu kolejnych członków.
- Wysokie opłaty startowe – jeśli firma wymaga zakupu drogich zestawów startowych lub subskrypcji, może to być sygnał ostrzegawczy.
- Brak przejrzystej struktury wynagrodzeń – uczciwe firmy powinny jasno określać, w jaki sposób ich partnerzy zarabiają.
- Produkty o zawyżonych cenach lub wątpliwej jakości – wiele firm MLM sprzedaje produkty po zawyżonych cenach, uzasadniając to „unikalną formułą” czy „rewolucyjnym składem”.
- Agresywne techniki sprzedaży i rekrutacji – presja na kupowanie produktów lub wciąganie kolejnych członków to kolejny sygnał ostrzegawczy.
- Brak możliwości zwrotu produktów – renomowane firmy dają możliwość zwrotu towarów w przypadku niezadowolenia.
Firmy MLM, które budziły kontrowersje
Niektóre firmy MLM w przeszłości spotkały się z krytyką, a nawet były badane przez instytucje regulacyjne. Oto lista firm, które warto prześwietlić przed podjęciem decyzji o współpracy:
Globalne marki MLM, które wzbudzały kontrowersje:
- Amway – jedna z największych firm MLM na świecie, jednak jej model biznesowy wielokrotnie budził wątpliwości.
- Herbalife – firma była przedmiotem dochodzeń w różnych krajach dotyczących jej praktyk biznesowych.
- FM World (dawniej FM Group) – kontrowersje wokół jakości produktów i modelu biznesowego.
- Oriflame – krytykowana za agresywne techniki sprzedaży.
- Avon – niektórzy krytykują jej model biznesowy, mimo ogromnej popularności.
- Lyoness (obecnie Cashback World) – firma była badana przez organy regulacyjne w różnych krajach.
- DXN – kontrowersje dotyczące jakości produktów i praktyk rekrutacyjnych.
- Jeunesse – firma była przedmiotem pozwów zbiorowych w USA.
- Mary Kay – krytykowana za presję wywieraną na konsultantki.
- Monat – kontrowersje dotyczące skutków ubocznych produktów do pielęgnacji włosów.
Firmy MLM, które miały problemy prawne:
- Vemma – firma została oskarżona o prowadzenie piramidy finansowej w USA.
- LR Health & Beauty – krytykowana za agresywne techniki sprzedaży i rekrutacji.
- Nu Skin – musiała zapłacić kary w USA za wprowadzające w błąd praktyki biznesowe.
- Juice Plus+ – kontrowersje dotyczące skuteczności suplementów i modelu biznesowego.
- Arbonne – krytykowana za wysokie ceny produktów i trudności w osiągnięciu zysków przez dystrybutorów.
- It Works! – wątpliwości dotyczące skuteczności produktów odchudzających.
- Younique – kontrowersje wokół jakości kosmetyków i presji na sprzedaż.
- doTERRA – krytyka dotycząca bezpieczeństwa stosowania olejków eterycznych.
- Isagenix – wątpliwości co do skuteczności produktów do kontroli wagi.
- WorldVentures – firma ogłosiła bankructwo po oskarżeniach o prowadzenie piramidy finansowej.
Pozostałe firmy, które budzą wątpliwości:
- Tupperware – mimo długiej historii, model MLM często jest krytykowany.
- Zepter – kontrowersje dotyczące wysokich cen produktów i agresywnych technik sprzedaży.
- Organo Gold – wątpliwości dotyczące twierdzeń o właściwościach zdrowotnych kawy.
- Forever Living Products – krytyka dotycząca wysokich cen produktów aloesowych.
- Primerica – kontrowersje wokół produktów finansowych i modelu rekrutacji.
Jak się chronić przed nieuczciwymi MLM?
Zanim zdecydujesz się na współpracę z firmą MLM, warto:
- Dokładnie zbadać firmę – sprawdzić opinie, historię działalności i strukturę wynagrodzeń.
- Uważać na firmy działające na granicy prawa – jeśli firma była przedmiotem dochodzeń UOKiK lub innych instytucji, lepiej zachować ostrożność.
- Skonsultować się z prawnikiem lub doradcą finansowym – jeśli masz wątpliwości, warto zasięgnąć opinii eksperta.
- Sprawdzić, czy firma rzeczywiście zarabia na sprzedaży produktów – czy główny dochód pochodzi ze sprzedaży, czy z rekrutacji nowych członków?
Czarna lista firm MLM
Chociaż w Polsce nie ma oficjalnej czarnej listy firm MLM, wiele marek działających w tym modelu budzi kontrowersje. Zanim zdecydujesz się na współpracę, dokładnie przeanalizuj firmę i unikaj tych, które obiecują szybki zarobek bez wysiłku. Pamiętaj, że legalne MLM skupiają się na sprzedaży produktów, a nie na rekrutacji nowych członków.
Ważne jest także, aby zwrócić uwagę na doświadczenia byłych i obecnych członków danej firmy. Wiele osób, które miały do czynienia z MLM, ostrzega przed nierówną strukturą wynagrodzeń oraz koniecznością inwestowania własnych środków na starcie, co może prowadzić do strat finansowych.
Ponadto, warto śledzić komunikaty Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz inne oficjalne źródła, które mogą ostrzegać przed nieuczciwymi praktykami w branży MLM.
Panie Marcinie,
Nazywam się Tomasz Muras i jestem Dyrektorem Generalnym Polskiego Stowarzyszenia Sprzedaży Bezpośredniej. W związku z opublikowaniem przez Pana artykułu nt. „Czarnej Listy MLM” proszę o kontakt i ewentualne spotkanie w celu zaprezentowania naszego Stowarzyszenia, jego misji, wartości i celów działania. Podejmowany przez Pana temat jest ważny a piramidy finansowe faktycznie są realnym zagrożeniem (tak samo jak schematy typu Ponzi) ale „pakowanie wszystkich do jednego wora” jest jest daleko idącym nadużyciem zwłaszcza ,że wymienia Pan w tym towarzystwie firmy , które nie są systemami MLM. Ja pracuję w branży już 33 lata i chętnie wyjaśnię Panu wszystkie niuanse. Pozdrawiam, Tomasz Muras.
Proszę napisać więcej informacji jak to Pan widzi od swojej strony. Z chęcia poznamy Pana opinie i rozpoczniemy mam nadzieje merytoryczna dyskusję.